Workshop : Effecten van het pedagogisch project op binnenruimte, buitenruimte en inrichting van scholen.

De klassieke rechte gang met kapstokken en klaslokalen links en rechts is dood. Nieuwe pedagogische inzichten en opleidingsvormen maken dat ons denken over de indeling, de functie en het gebruik van scholen fundamenteel wijzigt. Maar hoe wordt dit vertaald in de gebouwen, de omgeving en de inrichting?

De bezielde school integraal bekeken

65% van de huidige basisschoolleerlingen zullen later een beroep uitoefenen dat vandaag nog niet bestaat. Dit stelt scholen voor een enorm moeilijke denkoefening: ‘hoe kunnen scholen en schoolgebouwen hier dan het best op inspelen?’.

Yves Demaertelaere, Bestuurder-sectorverantwoordelijke onderwijs en senior consultant innovatieve arbeidsorganisatie Broeders van Liefde, ging op de 15de workshop van Schoolbouwformule diep in op de effecten van het pedagogisch project op de inrichting van scholen. “Een wereld in verandering vraagt een integrale transitie.”

De nieuwe school mag geen copy/paste van de oude zijn. Dat zijn we aan de toekomst verplicht.

Yves Demaertelaere

Een visie op speelplaatsen en inspirerende praktijkvoorbeelden

Pimp je speelplaats! Speelplaatsen, zoals velen onder ons zich nog herinneren uit onze kindertijd, zijn vaak verhard, grijs en saai. Nochtans brengen kinderen minstens 230 uur per jaar door op de speelplaats. De speelplaats van de toekomst volgens Joke Cant en Katrijn Gijsel is een kleurrijk palet met aandacht voor het welbevinden van leerlingen. “Spelen is een kinderrecht, een fundamentele basis voor kinderen, geen optie of extraatje. Spelen is net zo belangrijk als eten, drinken en slapen”, aldus Joke Cant & Katrijn Gijsel. Bovendien kunnen groene speelplaatsen bijdragen aan de ontharding van de bodem.

Een adviesgroep met experten uit diverse domeinen (natuur & milieu, jeugd, architectuur…) kwam daarom in 2015 samen om zich te buigen over de vraag: ‘hoe ziet de kwaliteitsvolle speelplaats van de toekomst eruit?’. Hieruit kwamen acht streefpunten, gebundeld in een boek vol argumenten, beheertips, cases uit binnen-en buitenland voor een kwaliteitsvolle inrichting en gebruik van de buitenruimte op school.

De toekomstvisie in acht streefpunten:

1. Welbevinden voor iedereen – variatie in kinderen vraagt een groene gevarieerde omgeving.
2. Elke dag natuurlijk – Speelgroen, een natuurrijke en biodiverse omgeving. Natuur kan overal!
3. Gezond en goed voor het leefmilieu – Gezondheid, voeding, weerstand, immuniteit en beweging.
4. Van buiten leren – Tijdens vrij spel en lessen.
5. (Speel)plaats voor kunst, creativiteit en techniek – Inrichting die creativiteit prikkelt, vrije ruimte, expositieruime, podium.
6. Dynamisch en co-creatief – Met leerlingen, ouderbetrokkenheid. Het ‘nooit af’ principe.
7. Gedeelde ruimte is meer ruimte – Te kort aan natuur en speelruimte. Een groene speelplaats kan een meerwaarde betekenen voor de buurt, zorgen voor een bredere betrokkenheid.
8. School met visie, van binnen en van buiten – Speelplaats = het visitekaartje van een schoolgebouw. Maak van je speelplaats een duurzaam, pedagogisch project.

 De speelplaats wordt terug een plek waar leerlingen in contact komen met de natuur, een plek die voor iedereen toegankelijk moet zijn en waar aandacht is voor ieders welbevinden

Krijgen het schoolgebouw en de omgeving de nodige aandacht in het pedagogisch project?

“Onderwijs is het mooist als het levens van kinderen en jongeren verandert. Als ze opgepikt worden in hun eigen leefwereld, en als die vervolgens opengetrokken wordt waardoor er letterlijk een nieuwe wereld voor hen opengaat”, aldus Pedro De Bruyckere.

Om bovenstaande visie te bewerkstelligen is er aangepaste infrastructuur nodig die de visie van de school uitstraalt. De visie van scholen is immers cruciaal bij het ontwerpen van een schoolgebouw. Als leerlingen van de ene klas naar de andere gaan, moeten ze weten waaraan ze zich kunnen verwachten.

Liever evidence-informed dan evidence-based.

Pedro De Bruyckere

Als tip geeft Pedro De Bruyckere mee dat men zich als architect niet mag baseren op één aanpak. Meerdere werkvormen moeten mogelijk zijn. Hierbij legt hij de nadruk op het verschil tussen overprikkeling versus saai.

Een goed ontwerp is een gezonde mix van verschillende methodes.

Pedro De Bruyckere

Uit onderzoek blijkt namelijk dat een te drukke aankleding van lokalen zorgt voor een vermindering in het concentratievermogen van leerlingen. De onderzoekers in kwestie pleitten dan op basis van het onderzoek ook voor compleet witte klaslokalen, wat het leer- en concentratievermogen van de leerlingen verhoogt. Hier zit het probleem van evidence-based design: het leervermogen verhoogt, maar de gezelligheid van het lokaal neemt aanzienlijk af. Het gevolg? Leerlingen zijn niet graag aanwezig in de lokalen en het leervermogen daalt. Conclusie? Baseer je niet op één aanpak. Meerdere werkvormen moeten mogelijk zijn. Het belang van diverse ruimtes, aangepast aan de wensen en noden van de gebruiker zijn cruciaal.

Een podium voor het flexibele en hedendaagse open leersysteem

Architect Gino Debruyne stelde De Schuit in Blankenberge voor. Een podium en showcase voor het flexibele en hedendaagse open leersysteem. De lagere en secundaire school kregen een nieuwe invulling na sloping van het bestaande schoolgebouw. Een belangrijk vereiste was de interactie met de publieke ruimte niet te verliezen. Dit werd gerealiseerd dankzij grote ramen die zicht bieden op de straat en de achterliggende speelplaats.

Eerst de visie, dan de baksteen.

Gino Debruyne

In de Schuit vind je geen klassieke leslokalen. Diverse werkingen en activiteiten kunnen bewerkstelligd worden door het opentrekken van de verschillende ruimtes. Dankzij verticale circulaties kan ook een forum of een soort podium gevormd worden, waardoor de school een verrassende en vernieuwende beleving krijgt.

Over “trosjes” en “scharrelklassen” in een helder en leesbaar gebouw

Pius X in Antwerpen is ‘niet zomaar een school’, vertelt architect en oud-leerling Joris Van Reusel. Een maatschappij waarin mensen met verschillende interesses en verschillende capaciteiten samen moeten kunnen werken en van elkaar moeten kunnen leren, vereist een aangepaste structuur op maat.”

Ruimtelijke vertaling van sociale relaties in een school.

Joris Van Reusel

Dankzij ‘trosjes en scharrelklassen’ werden diverse sociale relaties ruimtelijk vertaald in de school. Door middel van diverse clusters, verbindingen, openingen en het gebruik van tussenruimtes worden diverse werkwijzen en relaties of ‘scharrelen’ gestimuleerd en biedt de school ruimte voor verschillende onderwijsvormen. Hierbij werden ruimtes voorzien die stimuleren tot leren, maar ook tot ontmoeten of samenwerken. Daarnaast is het volgens Joris Van Reusel ook belangrijk een plaats ter beschikking te stellen die bedoelt is voor rust, stilte en een moment van bezinning.

Concreet kwamen aan de straatzijde zes grote vaklokalen voor de beroepsvoorbereidende leerjaren, voor de lessen techniek en drama. Verderop sluit een tweede gebouw aan op de bestaande gebouwen. Het bevat een onthaal en bureau voor de studiemeesters, de ‘copyshop’, toiletten en op de verdieping twee leslokalen. Beide gebouwen worden verbonden via een groene ‘passerelle’. “De volledige vernieuwing van het schoolterrein bereidt Pius X voor op de volgende 100 jaar.”

Downloads

Presentatie: Effecten van het pedagogisch project op de inrichting van scholen – de bezielde school – Yves De Maertelaere – 16 mei 2019
Presentatie: http://Effecten van het pedagogisch project op de inrichting van scholen – visie op speelplaatsen – Katrijn Gijsel & Joke Cant – 16 mei 2019
Presentatie: Effecten van het pedagogisch project op de inrichting van scholen – Pedro De Bruyckere – 16 mei 2019
Presentatie: Effecten van het pedagogisch project op de inrichting van scholen – case SG Vrij Basisonderwijs Blankenberge – Gino Debruyne – 16 mei 2019
Presentatie: Effecten van het pedagogisch project op de inrichting van scholen – case Pius X Antwerpen – Joris Van Reusel – 16 mei 2019

Suggesties en evaluatie

Stuur ons uw suggesties en evaluatie door